قرارداد هوشمند (Smart Contract ) در بلاکچین چیست و چگونه کار می‌کند؟
قراردادهوشمند یک برنامه اتوماتیک و اجراکننده بر بستر بلاکچین هست. این قرارداد زمانی اجرا می‌شود که تمام شرایط لازم توسط طرفین قرارداد فراهم باشد، به عنوان مثال زمانی که می‌خواهید در ازای خرید یک کالا رمزارز پرداخت کنید شما یک طرف قرارداد و فروشنده در طرف دیگر و قراردادهوشمند واسطه اجرای قرارداد می‌گردد. در این نوع قرارداد ها امکان تقلب یا دستکاری توسط طرفین قرارداد و یا واسطه متمرکز وجود ندارد.
- قراردادهای هوشمند اسکریپت‌هایی هستند که قراردادهای دو طرفین را به صورت خودکار اعمال می‌کنند.
- توافقنامه‌های طرفین در اسمارت کانترکت‌ها در قالب کد به اجرا در می‌آیند.
- Nick Szabo خالق بیت گلد (Bit Gold) قراردادهای هوشمند را به عنوان پروتکل‌های تراکنش کامپیوتری معرفی می‌کند که توافقات یک قرارداد را اجرا می‌کند.
نگاهی بر تاریخچه قراردادهای هوشمند
قراردادهای هوشمند برای اولین بار در سال ۱۹۹۴ توسط نیک سابو خالق ارز مجازی Bit Gold مطرح شد؛ یعنی حدودا ده سال قبل از بیت کوین. همینطور شایعه شده بود که سابو، ساتوشی ناکاموتو واقعی ( خالق ناشناس بیت کوین) است که بعدا خود او این موضوع را رد کرد.
SZBO درباره قرارداد هوشمند این چنین می‌گوید:
“ اسمارت کانترکت‌ها پروتکل‌های مرتبط با تراکنش‌های کامپیوتری هستند که شرایط یک قرارداد را اجرا می‌کند.”
این قراردادها شامل زبان قانونی نیستند بلکه حاوی کدهایی هستند که از طریق عملیات برنامه نویسی نوشته می‌شوند که اقدامات تعیین شده را به صورت خودکار اجرا می‌کنند.
موارد استفاده از قراردادهای هوشمند
در حال حاضر به خاطر کارایی قراردادهای هوشمند، می‌توان از آن برای اهداف متفاوت استفاده کرد. یکی از پرکاربردترین آنها، اطمینان از انجام معاملات بین دو طرف است؛ مثل خرید و فروش کالا.
فرض کنید شما تولید کننده‌ای هستید که به مواد خام نیاز دارید، با استفاده از اسمارت کانترکت‌ها می‌توانید پرداخت‌ها را به شکل اتوماتیک، سازمان یافته و با اطمینان انجام دهید، سپس تامین‌کننده نحوه و مقررات ارسال محموله رو با استفاده از قراردادهای هوشمند تنظیم می‌کند؛ در آخر با توجه به توافقات طرفین، وجوه می‌تواند به طور خودکار به تامین کننده پس از ارسال محموله منتقل شود.
معاملات، املاک و مستغلات، معاملات سهام و کالا، وام و مراقبت‌های بهداشتی حوزه‌هایی هستند که قراردادهای هوشمند در آنها کاربرد ویژه‌ای دارد.
مزایا و معایب قرارداد هوشمند
از مزایای قرارداد هوشمند می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
کارایی: سرعت اجرای قرارداد را افزایش می‌دهند.
درستی: خطای انسانی در آن جای ندارد.
ثبات: بعد از کد نویسی، امکان تغییر وجود ندارد. (امکان دستکاری در این نوع قرارداد برخلاف قراردادهای سنتی وجود ندارد.)
در کنار مزایا، این فناوری معایبی نیز به همراه دارد، مثلا در صورت اشتباه نمی‌توان آنها را تغییر داد، یا که متکی بودن این قراردادها به برنامه نویس برای اطمینان از صحت کدها. در بعضی از موارد از قراردادهای هوشمند در کارهای غیرقانونی یا که مخرب استفاده می‌شود که این به خودی خود آسیب زا است.
نمونه‌ای از قرارداد هوشمند
ساده‌ترین مثال از یک اسمارت کانترکت، تراکنش بین مصرف کننده و فروشنده است. قرارداد هوشمند واسطه‌ای برای پرداخت از سوی مشتری و انتقال مالکیت یا حمل نقل از سوی فروشنده است.
چه بلاکچینی میزبان قرارداد هوشمند است؟
بلاکچین اتریوم محبوب‌ترین و شناخته‌شده ترین میزبان این قراردادها است؛ بعد اتریوم بلاکچین بیت کوین نیز پس از ارتقا Taproot، میزبان اسمارت کانترکت‌ها شد که به آن اجازه داد با لایه‌های قرارداد هوشمند که بر روی بلاکچین فعال است، ارتباط برقرار کند. در کنار این دو، بلاکچین سولانا، کاردانو و آوالانچ نیز میزبان قراردادهای هوشمند هستند.
سخن پایانی
قراردادهای هوشمند کدهایی هستند که در یک بلاکچین نوشته می‌شوند و شرایط یک توافق نامه را به اجرا در میاورند؛ به لطف آن توافقات طرفین به صورت خودکار انجام می‌شود. علاوه بر حذف واسطه و شخص ثالث، این قراردادها مشکل اعتماد به یکدیگر را برطرف می‌کنند.